Indicators for a Circular Economy

Vercalsteren An (VITO), Christis Maarten (VITO), Van Hoof Veronique (VITO)

Juni 2018

In deze studie staan materiaalgerelateerde indicatoren centraal, maar we willen het feit benadrukken dat voor het monitoren van de circulaire economie rekening moet gehouden worden met een duidelijke link met andere indicatoren gerelateerd aan klimaat, water enz.

Deze korte-termijnopdracht tracht een inventaris op te maken van indicatoren relevant om de transitie naar een circulaire economie te monitoren en de effecten van nieuw beleid en trends te meten. De inventaris is gebaseerd op scoreborden en monitoringssystemen ontwikkeld door de EU en op rapporten van JRC en EEA. Deze lijst is aangevuld met indicatoren gekend door de auteurs en met een bronnenonderzoek. Dit is een eerste stap naar de ontwikkeling van een circulaire economie monitor, een van de doelstellingen van het Steunpunt.

Er zit veel variatie op het bereik van de indicatoren, zo kunnen indicatoren voor materiaalstromen bijvoorbeeld inzoomen op globale cijfers, maar evenzeer op een specifiek niveau van een stof in een component. In deze studie maken we het onderscheid tussen indicatoren op macro-, meso- en microniveau. Een uitgebreide lijst van indicatoren besproken in de literatuur en gerelateerd aan de circulaire economie is opgesteld, en hiervan is een selectie in meer detail besproken in steekkaarten. Deze vermelden verschillende aspecten van de indicatoren: definitie en bereik, beschikbaarheid van data, niveau van detail, toekomstige ontwikkelingen, linken met circulaire economie en de beschikbaarheid van referentiewaarden (bv. beleidsdoelen).

Indicatoren gerelateerd aan de circulaire economie kunnen aan de hand van verschillende criteria geclassificeerd worden. Om een visueel overzicht van enkele belangrijke eigenschappen van de indicatoren doorgelicht in deze studie te verkrijgen, zijn ze ingedeeld volgens drie assen die de volgende criteria weergeven:

1. micro-, meso- of macroniveau
2. CE strategieën
3. technologisch vs. socio-institutioneel

De studie toont aan dat een gebrek aan data (om van macro af te dalen naar micro) en beperkingen in tijd en benodigde input (om van micro naar macro op te klimmen) belangrijke belemmeringen zijn om enerzijds indicatoren op macro- en mesoniveau te linken aan anderzijds indicatoren op microniveau.

Een andere observatie is dat bestaande indicatoren zich vooral toespitsen op fysische parameters, zoals kilogrammen, die meer technologie-georiënteerd zijn. Indicatoren die kijken naar socio-institutionele aspecten (bv. inzamelsystemen) zijn minder goed gedefinieerd en minder vaak onderdeel van monitoringssystemen. Hetzelfde geldt voor hogere circulariteitsstrategieën: erg weinig indicatoren nemen de effecten mee van strategieën die verband houden met slimmer gebruik en fabricatie van producten en het verlengen van de levensduur van producten.

Een transitie naar een circulaire economie mag niet enkel bekeken worden vanuit materiaalperspectief, maar moet ook andere milieu-impacten zoals klimaatverandering meenemen. Indicatoren die milieu-impacten monitoren bestaan reeds en kunnen eenvoudig gecombineerd en geïntegreerd worden in een set van indicatoren om de circulaire economie te monitoren.

Wat betreft het opvolgen van ontwikkelingen van circulariteitsindicatoren in de toekomst, zijn er verschillende initiatieven lopende op Europees niveau om een set van indicatoren te definiëren die nuttig zijn om de circulaire economie te monitoren op basis van bestaande indicatoren. Daarnaast is onderzoek lopende naar het opstellen en het ontwikkelen van methodologieën voor bijkomende indicatoren die zich richten naar specifieke aspecten van circulaire economie die nog niet vervat zitten in bestaande indicatoren, zoals strategieën voor herbruik en remanufacturing.

Download