17. Circular economy and the energy transition – potential of a Flemish circularity hub for EV Li-ion batteries

Deze korte-termijn-opdracht illustreert de inzichten die beleidsmakers kunnen verwerven door het toepassen van een "strategisch voorraadbeheer"-perspectief op het beoordelen van het potentieel van circulaire strategieën in het beheersen van kritieke grondstoffenrisico's en - impacts op regionaal macro-economisch niveau. Het toekomstige economische en milieupotentieel van een Vlaamse Circularity Hub voor lithium-ionbatterijen (LIB) uit elektrische voertuigen (EV) werd aan de hand van deze methodiek onderzocht als een case study met hoge beleidsrelevantie.

In een eerste kwalitatieve analyse van de huidige waardeketens van LIB voor EV en stationaire energie-opslag (SES) wordt aangetoond dat de rol van Vlaanderen in de toeleveringsketen van deze producten op dit moment beperkt is, met enkele opmerkelijke uitzonderingen in de batterijmateriaalproductie en EV LIB assemblageactiviteiten. Hier neemt de Vlaamse industriële activiteit een sleutelpositie in bij de verdere ontwikkeling van circulaire EV LIB waardeketens. De belangrijkste strategische sterkte voor Vlaanderen ligt echter in de stappen van de waardeketen na de gebruiksfase: inzameling, ontmanteling, remanufacturing en recyclage. Omdat de Vlaamse waardeketen stevig is ingebed in een bredere Europese en zelfs mondiale context, zal deze strategische sterkte enkel benut kunnen worden indien de juiste voorwaarden worden gecreëerd voor bedrijven om te kiezen voor investeringen in materiaalproductie en recyclage in Vlaanderen in plaats van in andere Europese regio's. Deze voorwaarden relateren eveneens aan de verdere evolutie van de batterijwetgeving, innovatiesteun voor remanufacturing en recyclage, en de positionering die fabrikanten van EV zullen innemen ten opzichte van het eigenaarschap van EV-batterijen op het einde van hun eerste leven.

Aan de hand van een kwantitatieve toekomstscenario-analyse worden verschillende mogelijke toekomstige ontwikkelingen onderzocht voor het aanbod van EV LIB in de richting van remanufacturing of recyclage, alsook voor de vraag naar stationaire energieopslag in Vlaanderen. De resultaten van een eerste scenario-analyse geven aan dat de verschillen in het groeitempo van de EV-markt en de SES-markt cruciaal zullen zijn om het potentieel voor EV LIB remanufacturing in Vlaanderen te bepalen. Als de marktvraag voor SES te snel stijgt, zal een trager op gang komende instroom van EV LIB voor remanufacturing ertoe leiden dat de SESmarkt verzadigd raakt met SES LIB van primaire materialen. Deze LIB moeten worden ingevoerd en creëren een relatief lage lokale toegevoegde waarde. Als de toekomst zich zo zou ontwikkelen, is een focus op het stimuleren van recyclageactiviteiten voor EV (en SES) LIB in Vlaanderen de beste manier om zoveel mogelijk van de materiaalwaarde die in Vlaamse LIBvoorraden besloten ligt, in de lokale economie te houden.

In een tweede stap worden twee Circularity Hub scenario's ontwikkeld: één waarin EV LIB worden gerecycleerd, en één waarin EV LIB worden geremanufactured om aan de SES vraag te voldoen. Deze scenario's werden losgelaten op een mogelijke toekomst waarin de SES markt zich niet (te) snel ontwikkelt in Vlaanderen, en het aanbod van EV LIB wel snel toeneemt. De analyse toont aan dat in een dergelijke toekomst de ontwikkeling van lokale remanufacturingcapaciteit voor EV LIB duidelijke economische en milieuvoordelen zou opleveren. Economisch gezien creëert remanufacturing lokale toegevoegde waarde, terwijl EV LIB uit primaire materialen elders worden geproduceerd. Geremanufacturede EV LIB hebben ook een veel hogere intrinsieke waarde vergeleken met de restmateriaalwaarde bij recyclage van deze LIB.

Hoewel door remanufacturing de instroom van EV LIB naar recyclage in de tijd zou worden uitgesteld, is de materiaalsamenstelling van geremanufacturede EV LIB economisch gunstiger voor de recyclage business case dan die van nieuwe SES LIB. Bovendien heeft een remanufacturing hub een aanzienlijk potentieel om netto milieuvoordelen te creëren in vergelijking met recyclage alleen, door de vermeden productie van SES LIB uit primaire materialen.

Tot slot wordt in het rapport stilgestaan bij de beperkingen van de statische benadering van de gebruikte analyse en wordt gepleit voor de invoering van een strategische monitoringcapaciteit voor (geselecteerde) product- en materiaalvoorraadontwikkelingen in Vlaanderen. Een dergelijke aanpak zou in het ideale geval moeten bestaan uit (semi-)continue dataverzameling, consistente en robuuste stock-flow modellering en trendanalyse, en beleidsondersteunende rapportering. Vooral in de context van de circulaire economie, waarin aan de voortdurend evoluerende vraag van de klant moet worden voldaan op basis van een even voortdurend evoluerende bevoorrading met hulpbronnen uit in het verleden aangelegde voorraden, zou strategische monitoring van hulpbronnen een veel sterkere beleidsondersteuning bieden dan geïsoleerde, eenmalige statische analyses.

Download